ប្រជាជនខ្មែរដែលជាជនរងគ្រោះក្នុងរបបខ្មែរក្រហមនៅតែចងចាំមិនភ្លេចថ្ងៃទី១៧ មេសា ១៩៧៥

ប្រជាជនខ្មែរដែលជាជនរងគ្រោះក្នុងរបបខ្មែរក្រហមនៅតែចងចាំមិនភ្លេចថ្ងៃទី១៧ មេសា ១៩៧៥

នៅព្រឹកថ្ងៃទី១៧ មេសា នេះ ជាថ្ងៃពលរដ្ឋខ្មែរនឹកឃើញដល់ពេលវេលាដែលពួកខ្មែរក្រហមឡើងគ្រប់គ្រងអំណាច គឺនៅថ្ងៃទី១៧ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៥ គឺក្រោយពេលដែលពួកគេឈ្នះសង្គ្រាមលើរបបសាធារណរដ្ឋខ្មែររបស់លោក លន់ នល់។ ថ្ងៃនោះក៏ជាថ្ងៃពលរដ្ឋកម្ពុជា ទទួលភាពរងទុក្ខ។

អ្នកធ្លាប់រស់នៅទីក្រុងភ្នំពេញនៅឆ្នាំ១៩៧៥ នៅតែចងចាំបានថា នៅព្រឹកថ្ងៃទី១៧ ខែមេសា ជាថ្ងៃដែលកងទ័ពខ្មែរក្រហមរាប់ពាន់នាក់ សម្រុកចូលទីក្រុងភ្នំពេញពីគ្រប់ច្រក។

អតីតកងទ័ពខ្មែរក្រហមនៅភូមិភាគនិរតីមួយរូប គឺលោក ហ៊ីម ហ៊ុយ ថ្លែងថា នៅថ្ងៃទី១៧ ខែមេសា នោះ កងរបស់លោកជាអ្នកទទួលទិសវាយលុកចូលទីក្រុងភ្នំពេញពីច្រកខាងត្បូង៖ «ចេញដំបូង គឺចេញពីព្រែកហូរ តាខ្មៅ មក។ វាយចូលតាមព្រែកកំពិស ព្រែកថ្លឹង។ គេឲ្យវាយយកប៉ុស្តិ៍វិទ្យុស្ទឹងមានជ័យ ហើយពួកខ្ញុំក៏ដើរកាត់ស្ពានស្ទឹងមានជ័យនេះទៅភ្នំពេញ។ រហូតបានគេឲ្យចាប់ដៃគ្នានឹងពួកបូព៌ានៅមុខវាំង។ ក្រោយមកទៀត បាននាំគ្នាដើរមកតាមវិមានឯករាជ្យមកសាលាយុគន្ធរ។ ខ្ញុំវាយពួកទាហានហើយ ក៏ឡើងទៅ ឮសូរគេប្រកាសថាខាងកងទ័ពរំដោះយកបានប៉ុស្តិ៍វិទ្យុហើយ គេឲ្យខាង លន់ នល់ ទម្លាក់អាវុធទាំងអស់»។

ពេលនោះហើយជាពេលកងទ័ពខ្មែរក្រហមប្រកាសជ័យជម្នះរបស់ខ្លួនដ៏ធំធេង ដោយរំដោះបានទីក្រុងភ្នំពេញទាំងស្រុងពីរបបសាធារណរដ្ឋខ្មែរ ដែលពួកគេចាត់ទុកថា ជាបរិវាររបស់ចក្រពត្តិអាមេរិក។

ភ្លេង៖ «ដប់ប្រាំពីរមេសា ៧៥ឆ្នាំថ្មី ថ្ងៃមហាជោគជ័យ មានន័យសម្បើម ថ្ងៃដែលកងទ័ពបដិវត្តន៍ដ៏ឆ្នើម ប្រជាជនសម្បើម សែនមហាអស្ចារ្យ។ រំដោះទាំងស្រុងទីក្រុងភ្នំពេញ ជោគជ័យចិញ្ចែងសែនមហិមា រំដោះមាតុភូមិជាទីស្នេហា ក្រោមពន្លឺមាគ៌ាបដិវត្តន៍ភ្លឺស្វាង...»។

អ្នកភ្នំពេញឈ្មោះ ឌិន រ៉ាវី មានប្រសាសន៍ថា ក្រោយពេលឮពួកខ្មែរក្រហមប្រកាសថា ប្រទេសត្រូវបានរំដោះ និងមានសេចក្ដីសុខសាន្តត្រាណ ចប់សង្គ្រាមបង្ហូរឈាម ពលរដ្ឋនាំគ្នាត្រេកអរ ហើយក៏ចេញមកទទួលស្វាគមន៍កងទ័ពទាំងនោះ៖ «ខ្ញុំក៏រត់ចេញមកខាងក្រៅផ្ទះ ឃើញទ័ពខ្មែរក្រហមមកពីខាងលិច។ ពួកខ្ញុំទាំងអស់គ្នានាំគ្នាត្រេកអរ»។

សាក្សីនៅសាលាក្ដីខ្មែរក្រហមមួយរូប គឺលោកស្រី ហួរ ចន្ថា ជម្រាបអង្គជំនុំជម្រះថា កងទ័ពខ្មែរក្រហមដែលលោកស្រីឃើញពេលនោះ មិនចាប់អារម្មណ៍នឹងការស្វាគមន៍របស់អ្នកទីក្រុងទេ៖ «»។

លោកស្រី ចន្ថា មានប្រសាសន៍បន្តថា ភាពត្រេកអរមានមិនទាន់បានប៉ុន្មានម៉ោងផង អ្នកទីក្រុងទាំងនេះចាប់ផ្ដើមស្លន់ស្លោឡើងវិញ ដោយសារតែពួកខ្មែរក្រហមចាប់ផ្ដើមបណ្ដេញពួកគាត់ឲ្យឆាប់ចេញពីទីក្រុងភ្លាមៗ។

ជនរងគ្រោះដែលតាំងខ្លួនជាដើមបណ្ដឹងរដ្ឋប្បវេណីនៅសាលាក្ដីខ្មែរក្រហមមួយរូបទៀត គឺលោក សម សក្ដិ ថ្លែងបញ្ជាក់បន្ថែមថា ពួកខ្មែរក្រហមប្រាប់លោក និងអ្នកទីក្រុងផ្សេងទៀតថា ចាកចេញត្រឹមតែ ៣ថ្ងៃប៉ុណ្ណោះ ដើម្បីបោសសម្អាតខ្មាំងដែលលាក់ខ្លួននៅក្នុងទីក្រុង៖ «ខ្មែរក្រហមបានចូលមកដល់ក្រុងភ្នំពេញដេញគ្រួសារខ្ញុំ ឲ្យចុះចេញពីលំនៅឋាន។ គេបានប្រាប់ថា សូមបងប្អូនចាកចេញពីទីក្រុងភ្នំពេញទៅនៅឯជាយក្រុងភ្នំពេញសិន។ តែរយៈពេល ៣ថ្ងៃទេ។ ចម្ងាយ ៣គីឡូម៉ែត្រ ទម្រាំអង្គការបោសសម្អាតទីក្រុងស្អាតហើយ នឹងនាំបងប្អូនមកនៅទីក្រុងភ្នំពេញវិញ។ នេះជាសម្ដីរបស់ខ្មែរក្រហមដែលឲ្យយើងចេញពីទីក្រុង»។

សាក្សី នូ ហ៊ន់ ដូចគ្នានឹងជនរងគ្រោះរាប់លាននាក់ទៀតដែរ រំឭកពីស្ថានភាពនៃការបណ្ដេញចេញពីទីក្រុងភ្នំពេញនៅពេលនោះថា មានសភាពលំបាកខ្លាំង៖ «មនុស្សច្រើនកុះករ ត្រូវនឹងការធ្វើដំណើរនៅក្នុងរដូវក្ដៅ។ ខែមេសា ក្ដៅណាស់! កាលណាថ្ងៃត្រង់ កៅស៊ូ (ថ្នល់) ហៀរចេញមក ហើយបងប្អូនដែលគេជម្លៀសចេញភ័យតក់ស្លុត អត់បានយកស្បែកជើងតាម។ ដូច្នេះមានសភាពមួយថ្មី ត្រូវពងជើង។ ខ្លះយកស្រទបចេកចងបាតជើង ខ្លះយកកន្ទបខោអាវទៅចង ដើម្បីចៀសវាងការរលាកពងបាតជើង។ មនុស្សច្រើនណាស់អ៊ូអែ ខ្លះបាត់កូន ខ្លះប្ដី ខ្លះបាត់ប្រពន្ធ»។

ទាហានខ្មែរក្រហមចូលទីក្រុងភ្នំពេញកាលពីថ្ងៃទី១៧ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៥។ រូបថតឯកសារពីសារមន្ទីរគុកទួលស្លែង រូបថតឯកសារពីសារមន្ទីរគុកទួលស្លែង

ការជម្លៀសពលរដ្ឋចេញពីទីក្រុងនានានៅថ្ងៃទី១៧ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៥ គឺដូចជាមេដឹកនាំខ្មែរក្រហមចាប់ផ្ដើមនាំប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរជាង ៧លាននាក់ ធ្វើដំណើរទៅរកវាលមរណៈនៅឯជនបទទូទាំងប្រទេសដូច្នោះដែរ។ ក៏ប៉ុន្តែអតីតមេដឹកនាំជាន់ខ្ពស់ខ្មែរក្រហម គឺលោក នួន ជា កាលពីខែមិថុនា ឆ្នាំ២០១៣ បានផ្ដល់ហេតុផលនៅសាលាក្ដីខ្មែរក្រហមថា ការជម្លៀសនេះដោយសារតែខ្លាចអាមេរិកទម្លាក់គ្រាប់បែក ខ្លាចវៀតណាម ឈ្លានពានផង និងដោយសារខ្វះស្បៀងផង៖ «»។

ការប្រាប់ពលរដ្ឋឲ្យជម្លៀសចេញពីទីក្រុងរយៈពេល ៣ថ្ងៃ បានក្លាយទៅជារយៈពេលជាង ៣ឆ្នាំ ៨ខែ។ ពលរដ្ឋខ្លះបានចាកចេញទៅមិនបានត្រឡប់វិញ រហូតដល់ស្លាប់ ព្រោះតែគេត្រូវបង្ខំឲ្យទៅរស់នៅលត់ដំនៅតាមជនបទចុងកាត់មាត់ញក ដោយធ្វើការងារធ្វើស្រែ លើកទំនប់ជីកប្រឡាយរហូតបាក់កម្លាំង អត់អាហារ ខ្វះថ្នាំព្យាបាលជំងឺ និងការសម្លាប់រង្គាល។

អតីតប្រធានគណៈប្រធានរដ្ឋនៃរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ ឬរបបខ្មែរក្រហម គឺលោក ខៀវ សំផន ថ្លែងថា លោកមិនបានដឹងអំពីបញ្ហាទាំងនេះពីមុនមកទេ រហូតទាល់តែលោកបានឮសាក្សីនៅសាលាក្ដីខ្មែរក្រហមនិយាយ៖ «»។

ក្នុងរយៈពេលចាប់ពីថ្ងៃទី១៧ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៥ ដល់ថ្ងៃទី៦ ខែមករា ឆ្នាំ១៩៧៩ ដែលពួកខ្មែរក្រហមនៃបក្សកុម្មុយនិស្តកម្ពុជា គ្រប់គ្រងអំណាច បានធ្វើឲ្យពលរដ្ឋយ៉ាងហោចណាស់ជិត ២លាននាក់បានស្លាប់។

ការជម្លៀស និងការផ្លាស់ប្ដូរលំនៅពលរដ្ឋដោយបង្ខំ ការប្រព្រឹត្តអមនុស្សធម៌ដែលនាំឲ្យមានពលរដ្ឋស្លាប់ជិត ២លាននាក់នោះហើយ ទើបនាំឲ្យអតីតមេដឹកនាំជាន់ខ្ពស់ខ្មែរក្រហមនៃរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យទាំងពីររូប គឺលោក នួន ជា និង ខៀវ សំផន មានទោសជាប់ពន្ធនាគារអស់មួយជីវិតនៅពេលនេះ។

នៅថ្ងៃទី១៧ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៥ នៅតែពលរដ្ឋដែលធ្លាប់ឆ្លងកាត់របបខ្មែរក្រហម ចងចាំមិនភ្លេច ព្រោះតែការនិរាសព្រាត់ប្រាសគ្រួសារ និងទុក្ខលំបាកវេទនាឥតឧបមា៕