ស្មៅត្រឡប់ពពក សព្វគុណជាឱសថនិងអត្ថប្រយោជន៍របស់ស្មៅត្រឡប់ពពក-หนูท้องขาว หรือผีเสื้อนํ้า สรรพคุณและประโยชน์ของต้นหนูท้องขาว

ស្មៅត្រឡប់ពពក សព្វគុណជាឱសថនិងអត្ថប្រយោជន៍របស់ស្មៅត្រឡប់ពពក-หนูท้องขาว หรือผีเสื้อนํ้า สรรพคุณและประโยชน์ของต้นหนูท้องขาว

ឈ្មោះខ្មែរ៖ ស្មៅត្រឡប់ពពក
ឈ្មោះវិទ្យាសាស្ត្រ៖ Desmodium styracifolium (Osb.) Merr.
អំបូរ៖ FABACEAE

លក្ខណៈរុក្ខជាតិ៖ រុក្ខជាតិដើមតូចកំពស់ ៤០-១៥០ ស.ម.ជារុក្ខជាតិប្រភេទវារ ។ ដើមកោង ធ្លាក់ ចុះដល់ដី ហើយដុះឫសនៅថ្នាំងតមកដើមចាប់ឈរឡើង ។ មែកខ្ចី រាងដូចស៊ីឡាំង មានចង្អូរ និងមានរោមពណ៌ច្រេះដែក ។ ស្លឹក៖ ស្លឹកដុះរាយមានស្លឹកតូចៗ ១ ឬ៣ ប្រវែង ២.៥ -៣.៥ស.ម. ទំហំ២-៤ ស.ម. ស្លឹកតូចកណ្តាលរាងភ្នែកសត្វ ស្លឹកតូចៗសងខាងរាងមូល ភ្នែកសត្វចាប ផ្នែកពោះ ពណ៌បៃតងស្រាល រលោងផ្នែកខ្នង មានរោម ពណ៌ប្រាក់ ទន់ ។ ផ្កា៖ កញ្ចុំផ្កាជាបាច់ ឬរាងអំបោសនៅប្រគាបស្លឹក ឬចុងនៅមែក មានរោមទន់ មាន ពណ៌ត្នោតតិចៗ តែងតែមានស្លឹកនៅគល់នៃទងផ្កា ។ ផ្កាពណ៌ផ្កាឈូក រៀបជា លំដាប់ ២-៣ ផ្កាមួយ ។ ផ្កាខែ ៦-៩ ។ ផ្លែ៖ ផ្លែរាងកោងបន្តិចដូចធ្នូ មាន ៣ កង់ ។ ផ្លែខែ ៩-១០ ។

កន្លែងដាំដុះ៖ ជាប្រភេទអាស៊ីខាងត្បូង ដុះលក្ខណះធម្មជាតិនៅលើដីខ្ពស់ តំបន់ភ្នំឃើញ មាននៅ តំបន់មានពន្លឺព្រះអាទិត្យលើដី ដែលមានដីលាយខ្សាច់។ ប្រមូលដល់ រដូវក្តៅ ប្រើស្រស់ ឬហាលឲ្យស្ងួតទុកប្រើ ។

ផ្នែកប្រើប្រាស់៖ ទាំងឫស និងដើមទាំងមូល ។

សមាសធាតុគីមី៖ ដើមទាំងមូលមានក្លិនរបស់គូម៉ារីន

រសជាតិនិងសកម្មភាព៖ មានរសផ្អែម លក្ខណះត្រជាក់ មានសកម្មភាពបញ្ចុះកំដៅ រំលាយ ឈាមកក បង្កើនទឹកនោម បញ្ចេញញើស ។

សព្វគុណជាឱសថ ៖ ព្យាបាលក្រួសតំរងនោម ក្រួសផ្លូវនោម ក្រួសប្លោកនោមក្រួសប្រម៉ាត់ ។ រលាកផ្លូវនោម រលាកតំរងនោម ហើមជើង ។ រលាកថ្លើមលឿងស្បែក បម្រុងរាងកាយ បញ្ចុះសម្ពាធឈាម ព្យាបាលក្ដៅក្នុង។ ប្រើ ១៥-៦០ក្រាម ដាំយកទឹកផឹក ដូចផឹកតែ។ 

*បម្រាម ៖ ស្រ្តីមានផ្ទៃពោះហាមប្រើ ។

ការផ្សំថ្នាំ ៖ 
១. ក្រួសផ្លូវនោម ៖ ៦០ក្រាម រំងាស់យកទឹកផឹកដូចតែ ព្យាបាលរយៈពេលមួយខែ ។
២. រលាកផ្លូវនោម ៖ ២៤ក្រាម ស្ងោរយកទឹកផឹកដូចតែ
៣. រលាកថ្លើមលឿងស្បែក ៖ ៦០ ក្រាម ស្ងោរយកទឹកផឹកដូចតែ
៤. រលាកតំរងនោមខ្លាំង ហើមជើង ឬរលាកថង់ទឹកប្រម៉ាត់ ៖ ៦០ក្រាម រំងាស់យកទឹកផឹកដូចតែ ព្យាបាលរយៈពេលមួយខែ ។

((អត្ថបទដោយ៖ មជ្ឈមណ្ឌលជាតិស្រាវជ្រាវវេជ្ជសាស្រ្តបូរាណ និងកែសម្រួលបន្ថែមសេចក្ដីទាញយកពីអត្ថបទថៃដោយ កម្សាន្តខ្មែរ ២០១៧))

หนูท้องขาว หรือผีเสื้อนํ้า สรรพคุณและประโยชน์ของต้นหนูท้องขาว หรือผีเสื้อนํ้า

*หนูท้องขาว

หนูท้องขาว ชื่อวิทยาศาสตร์ Desmodium styracifolium (Osbeck) Merr. (ชื่อพ้องวิทยาศาสตร์ Desmodium capitatum (Burm.f.) DC., Desmodium retroflexum (L.) DC.) จัดอยู่ในวงศ์ถั่ว (FABACEAE หรือ LEGUMINOSAE) และอยู่ในวงศ์ย่อยถั่ว FABOIDEAE (PAPILIONOIDEAE หรือ PAPILIONACEAE)

*สมุนไพรหนูท้องขาว มีชื่อท้องถิ่นอื่น ๆ ว่า ผีเสื้อน้ำ (ลำปาง), อีเหนียว ก้วงกัวฮี (อุบลราชธานี), หนูท้องขาว (ตราด), รุกกุนิงตาหน่อ (ยะลา), กิมกี่เช่า (จีนแต้จิ๋ว), กว่างตงจินเฉียนเฉ่า จินเฉียนเฉ่า (จีนกลาง) เป็นต้น

*หนูท้องขาว เป็นพรรณไม้ที่พบขึ้นทั่วไปในดินนา ดินทราย และในสวนป่าเต็งรังที่ความสูงเหนือระดับน้ำทะเลประมาณ 35-475 เมตร เช่น จังหวัดร้อยเอ็ด อุบลราชธานี อำนาจเจริญ ชัยภูมิ ศรีสะเกษ จอนแก่น บุรีรัมย์ สุรินทร์ นครราชสีมา พิษณุโลก สงขลา แม่ฮ่องสอน เป็นต้น เกษตรกรทางภาคอีสานจะตัดมาเลี้ยงโคนมทำให้มีน้ำนม และใช้เป็นอาหารของสัตว์จำพวกโค กระบือ โดยตัดหรือปล่อยให้สัตว์แทะเล็ม โดยคุณค่าทางอาหารของต้นหนูท้องขาวที่มีอายุ 45 วัน จะประกอบไปด้วย โปรตีน, แคลเซียม, ฟอสฟอรัส, โพแทสเซียม, ADF, NDF, DMD ส่วนต้นที่มีอายุประมาณ 45-90 วัน จะมีโปรตีน, ไนเตรท, ออกซิลิกแอซิด, แทนนิน, มิโมซีน และไม่พบไนไตรท์  อีกทั้งยังมีสรรพคุณทางยาโดยยืนยันจากผลการทดลองกับสัตว์ทดลอง ซึ่งพบว่ามีผลทำให้เลือดในหลอดเลือดของหัวใจมีการไหลเวียนเพิ่มขึ้น แต่อัตราการเต้นของหัวใจลดน้อยลง อีกทั้งยังพบว่าส่งผลให้หัวใจมีกำลังในการบีบตัวมากขึ้นอีกด้วย

*ลักษณะสมุนไพร : หนูท้องขาวเป็นพรรณไม้ล้มลุกทอดเลื้อยไปตามพื้นดิน ยาวได้ประมาณ 50-150 เซนติเมตร มีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 2.5-12.0 มิลลิเมตร ลำต้นมีลักษณะกลมเป็นสีเขียวอ่อนถึงเขียวปนน้ำตาล ลำต้นส่วนที่ถูกแสงมักเป็นสีม่วงแดงหรือสีน้ำตาล ส่วนด้านล่างที่ไม่ถูกแสงจะเป็นสีเขียว และมีขนสีเหลืองขึ้นปกคลุมอย่างหนาแน่น ใบเป็นใบประกอบแบบขนนก มีใบย่อย 3 ใบ ออกเรียงสลับ และมีใบเดี่ยวขึ้นปะปน ลักษณะของใบมีหลายรูปร่าง เช่น แบบกลม กลมแต่ปลายใบมีรอยเว้าตื้น วงรีกว้าง รูปไข่กลับมียอดกว้างกว่าโคน แต่โดยทั่วไปแล้วใบจะมีลักษณะเป็นรูปไข่กลับ โคนใบเว้าคล้ายรูปหัวใจหรือเรียบ ขอบใบเรียบ ออกดอกเป็นช่อตามง่ามใบและปลายกิ่ง ดอกช่อกระจะเหมือนรูปกรวย ช่อดอกยาวประมาณ 3.5-7.5 เซนติเมตร ช่อดอกมีดอกย่อยจำนวนมากและอัดกันแน่น ประมาณ 16-42 ดอก ดอกย่อยมีกลีบเลี้ยงเป็นสีเขียวอ่อน กลีบดอกกลางเป็นสีบานเย็น ปลายกลีบเป็นสีม่วงอ่อน ส่วนกลีบดอกคู่ด้านข้างจะเป็นสีบานเย็นสด อับเรณูเป็นสีเหลืองมี 4 อัน ก้านเกสรเพศผู้เป็นสีม่วงแดงเข้ม ผลเป็นฝัก เป็นข้อๆ ฝักหนึ่งมีประมาณ 3-6 ข้อ เมื่อสุกแล้วจะแตกออกตามตะเข็บล่าง ภายในมีเมล็ดลักษณะคล้ายไตคน แต่ละฝักจะมีเมล็ดประมาณ 1-5 เมล็ด

*ส่วนที่นำมาใช้ประโยชน์ : ราก และ ทั้งต้น

*สรรพคุณทางยา : ราก และ ทั้งต้น บำรุงร่างกาย ลดความดันโลหิต แก้อาการร้อนใน รักษาทางเดินปัสสาวะติดเชื้อ ขับปัสสาวะ ช่วยขับนิ่วในทางเดินปัสสาวะ ขับนิ่วในถึงน้ำดี รักษาตับอักเสบเฉียบพลันแบบดีซ่าน แก้ไตอักเสบ ช่วยแก้อาการบวมน้ำ ช่วยขับน้ำชื้นในร่างกาย

*วิธีการใช้ : บำรุงร่างกาย ลดความดันโลหิต แก้อาการร้อนใน รักษาทางเดินปัสสาวะติดเชื้อ ขับปัสสาวะ ช่วยขับนิ่วในทางเดินปัสสาวะ ขับนิ่วในถึงน้ำดี รักษาตับอักเสบเฉียบพลันแบบดีซ่าน แก้ไตอักเสบ ช่วยแก้อาการบวมน้ำ ช่วยขับน้ำชื้นในร่างกาย นำรากหรือทั้งต้นมาต้มกับน้ำ ต้มรับประทาน

*ถิ่นกำเนิด : หนูท้องขาวเป็นพืชที่มีถิ่นกำเนิดในแถบเชียตะวันออกเฉียงใต้

*ข้อควรรู้ หญิงมีครรภ์ ห้ามรับประทาน

ที่มา : หนูท้องขาว