អង្ទង់ស សព្វគុណជាឱសថនិងអត្ថប្រយោជន៍របស់អង្ទង់ស - สรรพคุณและประโยชน์ของรากปลาไหลเผือก

អង្ទង់ស សព្វគុណជាឱសថនិងអត្ថប្រយោជន៍របស់អង្ទង់ស - สรรพคุณและประโยชน์ของรากปลาไหลเผือก

*ឈ្មោះខ្មែរ ៖ អង្ទង់ស ឈ្មោះឡាតាំងៈ Erucoma longifolia Jack
អំបូរ ៖ Simaroubaceae

*លក្ខណះរុក្ខជាតិ ៖
ចុល្លព្រឹក្សបែកមែកតិច កំពស់ 1-10 ម៉ែត្រ មានរសជាតិល្វីងខ្លាំង ស្នាមទងរលេះធំៗជាប់នឹងដើម។ ស្លឹករួមស្និតសេស ផ្តុំគ្នាំនៅខាងចុង កូនស្លឹកទល់ទង ឬស្ទើរទល់បញ្ឆិតបន្តិច មានចំនួន១២-២៧ ដែលមានទទឹង ២-៣ ស.ម បណ្តោយ៥-៧ស.ម ពណ៌បៃតងក្រម៉ៅ ស្លឹកខ្ចីនិងត្រួយមានពណ៌ត្នោត។ កញ្ចុំផ្កាចេញតាមក្លៀកនៃទងស្លឹក ជាកញ្ចុំឬចង្កោម ផ្កាតូចៗពណ៌ក្រហមស្វាយ។ ផ្លែរាងមូលទ្រវែងបន្តិច គ្រាប់រឹង សំបកក្រៅទន់រលោង ពេលទុំពណ៌ក្រហមក្រម៉ៅ។

*កន្លែងដាំដុះ ៖
អង្ទង់ស ជារុក្ខជាតិដែលដុះក្រោមដើមឈើក្នុងព្រៃស្រោង និង ព្រៃល្បោះតាំងពីព្រៃមាត់សមុទ្ររហូតដល់ព្រៃលើភ្នំទាបៗ កម្រដុះលើដីកម្ពស់ ១០០០ម៉ែត្រពីផ្ទៃសមុទ្រ ហើយសមស្របនឹងដីជូរលើទួលដែលច្រោះ និងជ្រាបទឹកបានល្អ និងតាម ជម្រាលភ្នំ។ គេឃើញអង្ទង់សចេញផ្កា និងផ្លែគ្រប់រដូវ ជួនកាលដើមតូចៗក៏មានផ្កា និងផ្លែដែរ។ លំអងផ្កាត្រូវបាននាំចម្លង ដោយសត្វល្អិត រីឯផ្លែបានចែកពង្រាយដោយបក្សី ។ វាជារុក្ខជាតិដុះក្នុងព្រៃ យ៉ាងតិច ១០ឆ្នាំ ទើបប្រមូលផលឫសបាន ដែលប្រកបដោយគុណភាព និង មានប្រសិទ្ធិភាព។ ឆាប់ប្រមូលផលពេក ឫសនៅខ្ចីគ្មានកម្លាំងនិងគុណភាពខ្សោយ។ អង្ទង់សដែលគេដាំមិនមានគុណភាពដូចដុះក្នុងព្រៃទេ ។

*ផ្នែកប្រើប្រាស់ ៖ ប្រើឫស សំបកដើម ស្លឹក ផ្លែ

*សព្វគុណជាឱសថព្យាបាល ការប្រើប្រាស់ និងកបនឹងជម្ងឺ ៖
ឫសដាំផឹកព្យាបាល គ្រុនក្តៅ គ្រុនចាញ់ ឈឺចុងដង្ហើម សម្ពាធឈាមខ្ពស់ ងាប់មួយចំហៀងខ្លួន ប្រើជាថ្នាំជំនួយផ្លូវភេទបុរស ជួយបន្ថយសេម្ហៈ និងបញ្ចុះព្រូន ។ បុក ឬកិនម៉ត់សម្រាប់ប្រើទៅលើរបួស ដំបៅរលួយ ដំបៅងា។ សំបកដើម ដាំផឹកព្យាបាលអាហារមិនរលាយ គ្រុនក្តៅ និង ឈឺចង្កេះ។ ស្លឹក ដាំផឹក ប្រើជាឱសថបញ្ចុះកំដៅ និង សម្រាប់លាងព្យាបាលរមាស់។ ផ្លែ ប្រើសម្រាប់ព្យាបាល រាកមួល។

*វិធីប្រើ និង កំរិតប្រើ ៖
ឫសក្រោយពេលប្រមូលផល លាងទឹកឲ្យស្អាត រួចសម្ងួតទុកចោលលើសពី១ខែ បន្ទាប់មកទើបចាំងជាចំណាំងតូចៗ ស្តើងៗ។ ក្នុង១ថ្ងៃ ប្រើ 20-30ក្រាមនៃចំណាំង ដាំផឹកដោយចែកជា២ដងក្នុង១ថ្ងៃ។

*ការហាមប្រើ ៖
ស្រ្តីមានផ្ទៃពោះ និង ស្រ្តីបំបៅដោះកូន ។

*ការប្រុងប្រយ័ត្ន និង ផលប៉ះពាល់ ៖
ការប្រើអង្ទង់ស ត្រូវចាប់ផ្តើមពីកំរិតតិចដើម្បីសុវត្ថិភាព និង កំណត់ពេលវេលាត្រឹមត្រូវ។ ការប្រើច្រើនលើសកំរិត អូសបន្លាយអាចបណ្តាលឲ្យ ៖

–ដេកមិនលក់ ៖ អង្ទង់សត្រូវប្រើកំរិតតិចពេលចាប់ផ្តើមដំបូង ដើម្បីឲ្យខ្លួនប្រាណមានការសម្របសម្រួលជាមុនសិន មុននឹងប្រើតាមកំរិតដែលណែនាំតាមកំណត់។
–អារម្មណ៍ប្រែប្រួល ៖ ដូចជាមួរម៉ៅ រសាប់រសល់ អន្ទះអន្ទែង គ្មានអំណត់ ទប់ចិត្តមិនបាន នាំឲ្យខឹងឬងាយខឹង។
–ប្រព័ន្ធការពារថយចុះ ៖ ដូចនេះសម្រាប់អ្នកខ្សោយប្រព័ន្ធការពារស្រាប់ មិនត្រូវបានណែនាំឲ្យប្រើអង្ទង់សឡើយ។
–ធ្វើឲ្យក្អួត ៖ ពេលចាប់ផ្តើមប្រើច្រើនលើសកំរិតនាំបណ្តាលឲ្យក្អួត។

អត្ថបទដោយ មជ្ឈមណ្ឌលជាតិស្រាវជ្រាវវេជ្ជសាស្រ្តបូរាណ

*สรรพคุณและประโยชน์ของรากปลาไหลเผือก

*ชื่อสมุนไพร ปลาไหลเผือกใหญ่
ชื่ออื่นๆ กรุงบาดาล (สุราษฎร์ธานี); คะนาง, ชะนาง (ตราด); ตรึงบาดาล (ปัตตานี); ตุงสอ, แฮพันชั้น (ภาคเหนือ); เพียก (ภาคใต้); หยิกบ่อถองหรือหยิกไม่ถึง, เอียนด่อน (ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ); ไหลเผือก (ตรัง);หมุนขึ้น
ชื่อวิทยาศาสตร์ Eurycoma longifolia Jack.
ชื่อวงศ์ Simaroubaceae

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์
ไม้พุ่มหรือไม้ต้นขนาดเล็ก ลำต้นตั้งตรง สูง 1-10 เมตร เปลือกสีน้ำตาล เป็นไม้ลงราก รากกลมโตสีขาวยาว กิ่งอ่อนมีขนสีน้ำตาล กิ่งก้านสั้นเป็นกระจุกที่ปลายยอดของลำต้น แตกกิ่งก้านน้อย ก้านใบออกจากลำต้นตรงส่วนปลาย เรียงหนาแน่นช่วงปลายกิ่ง ใบประกอบแบบขนนกปลายคี่ เรียงเวียน ใบประกอบยาวได้กว่า 35 เซนติเมตร ใบย่อย 8-13 คู่ เรียงตรงข้ามหรือเกือบตรงข้าม รูปใบหอกแกมรูปไข่กลับหรือรูปขอบขนานแกมรูปไข่ เรียวยาว ใบย่อยเรียงแบบตรงข้าม กว้าง 1-3 เซนติเมตร ยาว 5-10 เซนติเมตร เส้นแขนงใบข้างละ 8-12 เส้น ปลายใบแหลม ฐานใบมน ขอบใบเรียบ โคนใบเบี้ยว เส้นใบเห็นไม่ชัดเจน ปลายโค้งจรดกัน เส้นกลางใบนูนเล็กน้อยด้านบน นูนเด่นชัดด้านล่าง ไม่มีก้านใบย่อย แผ่นใบหนาคล้ายแผ่นหนัง ผิวใบเรียบเป็นมัน ผิวด้านบนเกลี้ยง ด้านล่างมีขนประปราย ก้านช่อใบยาว 7-15 เซนติเมตร

ดอกช่อแบบแยกแขนง ออกเป็นกระจุกที่ปลายกิ่ง และซอกใบ เป็นช่อพวงใหญ่ ยาวได้ถึง 30 เซนติเมตร ดอกแยกเพศร่วมต้น หรือแยกเพศต่างต้น มีขนละเอียดและขนสั้นเป็นต่อมกระจาย ทั้งก้านช่อดอก ก้านดอก ใบประดับ และกลีบเลี้ยง มีขนประปรายและมีขนต่อมเป็นกระจุก กลีบดอก 5 กลีบ สีม่วงปนแดง เส้นผ่าศูนย์กลางดอก 6-7 มิลลิเมตร กลีบดอกรูปใบหอกหรือรูปขอบขนานแกมรูปไข่ กว้าง 2 มิลลิเมตร ยาว 4-5 มิลลิเมตร กลีบดอกแยกจากกันเป็นอิสระ เกสรเพศผู้ยาวมี 5-6 อัน ยาว 1.5-2.5 มิลลิเมตร ติดสลับกับกลีบดอก โคนก้านชูอับเรณูมีรยางค์และมีขน เกสรเพศผู้ที่เป็นหมันในดอกเพศเมียขนาดเล็ก ยาวประมาณ 0.5 มิลลิเมตร ในดอกเพศผู้ยาวได้ถึง 2 ดอกเพศเมีย รังไข่อยู่เหนือวงกลีบ มี 5-6 คาร์เพล แยกจากกัน แต่ละอันมี 1 ช่อง มีออวุล 1 เม็ด ก้านเกสรเพศเมียเรียวยาว เชื่อมกันหรือแนบชิดกัน ติดเหนือรังไข่ประมาณ 1 มิลลิเมตร ยาวประมาณ 2 มิลลิเมตร ยอดเกสรรูปโล่ มี 5-6 แฉก ชี้ขึ้น ยาวประมาณ 1 มิลลิเมตร ก้านดอกยาวประมาณ 7 มิลลิเมตร

ใบประดับรูปสามเหลี่ยมขนาดเล็ก ยาวประมาณ 1 มิลลิเมตร ร่วงง่าย กลีบเลี้ยง 5 กลีบ รูปสามเหลี่ยม กว้าง 1 มิลลิเมตร ยาวประมาณ 2 มิลลิเมตร หลอดกลีบเลี้ยงสั้น โคนเชื่อมติดกันเล็กน้อย ผลทรงกลม เป็นพวง มีประมาณ 5 ผลย่อย ทรงรีหรือรูปไข่ กว้าง 8-12 มิลลิเมตร ยาว 1-2 เซนติเมตร ผนังผลชั้นในแข็ง ก้านผลยาวประมาณ 3 มิลลิเมตร เปลือกนอกบาง กลางผลมีร่องตื้นๆตามยาว ผลแก่สีแดงถึงม่วงดำ เมล็ดรูปรีมี 1 เมล็ด ออกดอกช่วงเดือนพฤศจิกายนถึงมกราคม พบขึ้นกระจายในป่าเบญจพรรณ ป่าเต็งรัง ป่าดิบแล้ง และป่าดิบชื้น ระดับความสูงจนถึงประมาณ 700 เมตร ขยายพันธุ์ด้วยเมล็ด

*สรรพคุณ
ยาสมุนไพรพื้นบ้านจังหวัดอุบลราชธานี ใช้ ราก ต้มน้ำดื่ม แก้ไข้ ฝนน้ำดื่ม แก้ปวดท้อง ราก นำไปเข้ายาบำรุงกำลัง นำรากผสมกับรากโลดทะนงแดง และพญาไฟ ฝนน้ำดื่ม แก้ไข้ ใช้เลิกเหล้า รากผสมรากย่านางแดง และพญายา ฝนน้ำกินขับพิษ รากผสมกับรากโลดทะนงแดงและพญาไฟ ฝนน้ำกิน ทำให้อาเจียน ใช้เลิกเหล้า

ตำรายาไทย ใช้ ราก รสขม เบื่อเมาเล็กน้อย ถ่ายพิษต่างๆ ถ่ายฝีในท้อง ถ่ายพิษไข้พิษเสมหะ และโลหิต แก้ไข้ แก้ไข้มาลาเรีย ตัดไข้ทุกชนิด แก้ลม แก้วัณโรคระยะบวม ขับเหงื่อ ขับพยาธิ แก้ต่อมทอนซิลอักเสบ แก้เจ็บคอ ความดันเลือดสูง อัมพาต ขับถ่ายน้ำเหลือง แก้ท้องผูก

ประเทศมาเลเซีย ใช้ ราก ช่วยเพิ่มสมรรถภาพทางเพศ บำรุงหลังคลอดบุตร ใช้ภายนอกเป็นยาพอกแก้ปวดหัว ปิดบาดแผลพุพอง และยังมีสรรพคุณหลายประการ เช่น มีคุณสมบัติต้านเชื้อไวรัส เชื้อไข้มาเรีย ลดอาการไข้ ต้านโรคของอาการภูมิแพ้ต่างๆ ต้านเซลล์มะเร็ง และความดันโลหิตสูง เป็นที่นิยมมากในมาเลเซีย

*องค์ประกอบทางเคมี
มีสารออกฤทธิ์ที่มีรสขม ได้แก่ eurycomalactone, eurycomanol, eurycomanone มีฤทธิ์ยับยั้งการเจริญเติบโตของเชื้อมาเลาเรียฟัลซิพารัมในหลอดทดลอง